Μια πολύ σημαντική στιγμή, λοιπόν, στη ζωή ενός παιδιού και ταυτόχρονα γεμάτη άγχος για τους γονείς, είναι εκείνη που ξεκινάει να τρώει στερεές τροφές! Γύρω από το θέμα αυτό υπάρχει πολλή σύγχυση και μεγάλη παραφιλολογία! Ας τα πάρουμε από την αρχή και ας προσπαθήσουμε να ρίξουμε λίγο φως στο θέμα αυτό.
Αρχικά, τι είναι αυτό που ορίζει την καταλληλότητα της στιγμής;
Σίγουρα ένας παράγοντας με καθοριστικό ρόλο είναι το ΠΟΤΕ. Πότε λοιπόν ένα βρέφος, που εμπίπτει στον όρο «φυσιολογικό», αρχίζει να έρχεται σε επαφή με τις στερεές τροφές; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αυτό πρέπει να γίνει όταν έχει κλείσει τους έξι μήνες ζωής (180 ημέρες) και αφού έχει κατακτήσει τον έλεγχο στην καθιστή θέση. Μέχρι τους έξι μήνες το βρέφος δεν πρέπει να καταναλώνει τίποτε άλλο παρά γάλα, ιδανικά μητρικό! Ο θηλασμός συνεχίζεται και μετά τους έξι μήνες και μέχρι να συμπληρωθεί ένας χρόνος ζωής το γάλα, μητρικό ή φόρμουλα, αποτελεί τη βασική τροφή του παιδιού. Ο θηλασμός συνεχίζεται και για έναν ακόμα χρόνο ή περισσότερο. Πρέπει λοιπόν να γίνει σαφές πως οι στερεές τροφές έρχονται για να συμπληρώσουν τις διαιτητικές ανάγκες του παιδιού και τις ανάγκες του για ενέργεια, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. και τη UNICEF, κι όχι για να αντικαταστήσουν το γάλα του. Επομένως το βρέφος πίνει γάλα, ιδανικά θηλάζει και παράλληλα δοκιμάζει και εισάγει τρόφιμα στη διατροφή του.
Το μητρικό γάλα περιέχει καλύτερης ποιότητας θρεπτικά συστατικά από τις συμπληρωματικές τροφές, καθώς και προστατευτικούς παράγοντες.
Το μητρικό γάλα συνεχίζει και μετά το πέρας των έξι μηνών να είναι η ιδανική τροφή για το βρέφος καθώς εξακολουθεί να περιέχει εκατοντάδες έως και χιλιάδες βιοενεργά μόρια τα οποία αντιτίθεται σε παράγοντες φλεγμονής και μόλυνσης. Επίσης συμβάλλει στην ωρίμανση του ανοσοποιητικού, την ανάπτυξη των οργάνων και τον υγιή μικροβιακό αποικισμό!
Επομένως καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό είναι οι στερεές τροφές να συμπληρώνουν το θηλασμό κι όχι το γάλα τις στερεές. Τέλος, εάν δεν υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος, η άποψη - γνώμη του παιδίατρου που δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, δεν είναι ιατρικός λόγος, δεν αρχίζουμε νωρίτερα τις στερεές, ρισκάροντας να φέρουμε σε δυσμενή θέση ένα ανώριμο γαστρεντερικό σύστημα.
Αφού είδαμε λοιπόν πόσο σημαντικός είναι ο θηλασμός πριν και κατά τη διάρκεια εισαγωγής των στερεών, κυρίως σαν τροφή, μιας και δεν είναι μόνο αυτό, και κατανοήσαμε πότε πρέπει να ξεκινήσουμε, ας περάσουμε σε έναν ακόμα παράγοντα, στο ΜΕ ΤΙ θα ξεκινήσουμε! Τι φαγητό θα προσφέρουμε στο βρέφος μας ώστε να προάγουμε την υγεία του και να μην την υπονομεύσουμε;
ΥΓΙΕΙΝΗ ΧΟΡΤΟΦΑΓΙΑ
Η χορτοφαγική διατροφή, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, αποτελεί τη μοναδική διατροφή που όχι μόνο δεν επιβαρύνει την υγεία μας αλλά προλαμβάνει παθήσεις όπως ο διαβήτης Τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια και ο καρκίνος. Αυτό ισχύει για τους ενήλικες και τα παιδιά!
Διαβάστε την πλήρη μετάφραση των οδηγιών του Π.Ο.Υ. εδώ.
Σε αυτές τις οδηγίες θα διαπιστώσουμε πως ΠΟΥΘΕΝΑ, ΣΕ ΚΑΝΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ, δεν αναφέρει ο Π.Ο.Υ. το κρέας και τα γαλακτοκομικά στα απαραίτητα τρόφιμα για την ανάπτυξη και την αποφυγή υποσιτισμού! Αντίθετα, αναφέρει πως η διατροφή που περιέχει:
Αφού είδαμε λοιπόν πόσο σημαντικός είναι ο θηλασμός πριν και κατά τη διάρκεια εισαγωγής των στερεών, κυρίως σαν τροφή, μιας και δεν είναι μόνο αυτό, και κατανοήσαμε πότε πρέπει να ξεκινήσουμε, ας περάσουμε σε έναν ακόμα παράγοντα, στο ΜΕ ΤΙ θα ξεκινήσουμε! Τι φαγητό θα προσφέρουμε στο βρέφος μας ώστε να προάγουμε την υγεία του και να μην την υπονομεύσουμε;
ΥΓΙΕΙΝΗ ΧΟΡΤΟΦΑΓΙΑ
Η χορτοφαγική διατροφή, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, αποτελεί τη μοναδική διατροφή που όχι μόνο δεν επιβαρύνει την υγεία μας αλλά προλαμβάνει παθήσεις όπως ο διαβήτης Τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια και ο καρκίνος. Αυτό ισχύει για τους ενήλικες και τα παιδιά!
Διαβάστε την πλήρη μετάφραση των οδηγιών του Π.Ο.Υ. εδώ.
Σε αυτές τις οδηγίες θα διαπιστώσουμε πως ΠΟΥΘΕΝΑ, ΣΕ ΚΑΝΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ, δεν αναφέρει ο Π.Ο.Υ. το κρέας και τα γαλακτοκομικά στα απαραίτητα τρόφιμα για την ανάπτυξη και την αποφυγή υποσιτισμού! Αντίθετα, αναφέρει πως η διατροφή που περιέχει:
- όσπρια
- λαχανικά
- δημητριακά
- φρούτα
είναι η υγιεινή διατροφή που προτείνει! Επίσης, συστήνει τα σάκχαρα να είναι το πολύ το 5% των ημερήσιων θερμίδων και τα λιπαρά μέχρι το πολύ το 30% των θερμίδων της ημέρας και τα περισσότερα ακόρεστα. Επισημαίνει δε, ότι όσο πιο λίγα τα σάκχαρα και τα λιπαρά, τόσο περισσότερα τα οφέλη στην υγεία, ιδιαίτερα κατά του διαβήτη, των καρδιαγγειακών παθήσεων, των εγκεφαλικών επεισοδίων και του καρκίνου. Ενδεικτικά λοιπόν, εάν ένα παιδί παίρνει 1000 θερμίδες την ημέρα, η ζάχαρη πρέπει να είναι το πολύ 50 θερμίδες. Τόσο λίγο. Το καθόλου βέβαια είναι ακόμα καλύτερο. Ειδικά σε ηλικίες 6-24 μήνες κάθε μπουκιά μετράει και πρέπει να έχει υψηλή θρεπτική πυκνότητα.
Όλα τα παραπάνω συνοψίζονται στην Whole Foood Plant Based Diet, δηλαδή στη διατροφή με μη επεξεργασμένα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, χωρίς πρόσθετα σάκχαρα και έλαια, η οποία είναι κατάλληλη για όλες τις ηλικίες και σε αυτή τη βάση θα κινηθούμε παρακάτω στην εισαγωγή των τροφών και στην δημιουργία των πλάνων διατροφής μας. Σε ότι αφορά τα παιδιά δε, ειδικά μέχρι 2 ετών το αλάτι και τα σάκχαρα δεν πρέπει να προστίθενται στα συμπληρωματικά τρόφιμα καν.
Οι γονείς που επιλέγουν τη χορτοφαγική διατροφή για τα βρέφη και νήπιά τους δεν τα υποβάλλουν σε κανέναν κίνδυνο υποθρεψίας κι αυτό αποτελεί θέση της Αμερικανικής Διαιτολογικής Εταιρείας (American Dietetic Association). Συγκεκριμένα αναφέρει πως:
«οι κατάλληλα σχεδιασμένες χορτοφαγικές διατροφές, συμπεριλαμβανομένων των συνολικών χορτοφαγικών ή vegan διατροφών, είναι υγιεινές, επαρκείς από άποψη διατροφής και μπορούν να προσφέρουν οφέλη για την υγεία στην πρόληψη και θεραπεία ορισμένων ασθενειών. Οι καλά σχεδιασμένες χορτοφαγικές δίαιτες είναι κατάλληλες για τα άτομα σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της εγκυμοσύνης, της γαλουχίας, της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας, καθώς και για τους αθλητές.»
Τέλος, σύμφωνα πάντα με την Αμερικανική Διαιτολογική Εταιρεία (Academy of Nutrition and Dietetics), οι χορτοφάγοι φαίνεται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα LDL χοληστερόλης, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και χαμηλότερους ρυθμούς υπέρτασης και διαβήτη τύπου 2 και τείνουν να έχουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος.
Η μόνη διατροφική ανάγκη που δεν καλύπτεται από τη χορτοφαγική διατροφή είναι η πρόσληψη Β12, την οποία ξεκινάμε σε συμπλήρωμα από έξι (6) μηνών ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ, χωρίς πειραματισμούς. Θα δούμε παρακάτω δοσολογίες και τρόπο χορήγησης. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως μετά τα δύο έτη όπου και χρησιμοποιούμε αλάτι, αυτό πρέπει να είναι ιωδιούχο.
Ύψιστης σημασίας είναι το γεγονός πως η χορτοφαγία είναι η μόνη ειρηνική διατροφή η οποία στηρίζεται στην αγάπη και την αλληλεγγύη για όλα τα έμβια όντα, ανθρώπινα και μη. Είναι σημαντικό να εμφυσήσουμε στα παιδιά μας τέτοιες αρχές ισότητας κι υπεράσπισης των αδυνάτων, καθώς και να καλλιεργήσουμε την έμφυτη ενσυναίσθησή τους. Τα ζώα, μη ανθρώπινα πρόσωπα, δεν είναι εδώ για εμάς, αλλά μαζί με εμάς!
Φαντάζομαι πως μετά από όλα αυτά μπορούμε να νιώθουμε σίγουροι για την επιλογή μας να αναθρέψουμε τα παιδιά μας χορτοφαγικά και, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (Αmerican Αcademy of Ρediatrics):
«οι παιδίατροι που εργάζονται με βίγκαν οικογένειες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι γονείς κατανοούν τις ειδικές διατροφικές ανάγκες των παιδιών σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια και τους βοηθούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες αυτές.»
Ο τρίτος και τελευταίος παράγοντας, μετά το «πότε» και το «με τι» είναι το «πώς».
ΠΩΣ καταφέρνουμε να φέρουμε εις πέρας αυτό το έργο; Εδώ οι γνώμες διίστανται και καθένας φροντιστής επιλέγει τι τον κάνει να νιώσει περισσότερο άνετα. Κάποιοι λοιπόν συστήνουν η σίτιση να γίνεται με αλεσμένα τρόφιμα, ζυγισμένα και με ωράριο και κάποιοι άλλοι ακολουθούν το Baby Led Weaning (BLW), το οποίο είναι πολλά περισσότερα από μη αλεσμένες τροφές, καθώς αφήνει το παιδί ελεύθερο να επιλέξει το πότε και το πόσο. Είναι, όμως περισσότερο από σαφές πως, ακόμα κι αν αρχίσει κάποιος με αλεσμένες τροφές, οφείλει να κάνει τη μετάβαση σε κομματιασμένη τροφή στην ηλικία των 7-8 μηνών περίπου. Μέχρι τότε το αντανακλαστικό του πνιγμού βρίσκεται μπροστά μπροστά στη γλώσσα, προστατεύοντας το βρέφος από το να πνιγεί, ενώ μετά τον 7-8 μήνα αρχίζει να μετακινείται προς τα πίσω. Επίσης, καθώς μεγαλώνουν τα μωρά, σιγά σιγά μαθαίνουν να βάζουν στο στόμα τους μπουκιές σωστού μεγέθους, να τις μασούν και να τις καταπίνουν χωρίς να προκαλείται αυτό το αντανακλαστικό, που μπορεί να φαίνεται τρομακτικό στην αρχή. Αυτό δε σημαίνει πάντως ότι το μωρό είναι απίθανο να πνιγεί.
Οι γονείς που επιλέγουν τη χορτοφαγική διατροφή για τα βρέφη και νήπιά τους δεν τα υποβάλλουν σε κανέναν κίνδυνο υποθρεψίας κι αυτό αποτελεί θέση της Αμερικανικής Διαιτολογικής Εταιρείας (American Dietetic Association). Συγκεκριμένα αναφέρει πως:
«οι κατάλληλα σχεδιασμένες χορτοφαγικές διατροφές, συμπεριλαμβανομένων των συνολικών χορτοφαγικών ή vegan διατροφών, είναι υγιεινές, επαρκείς από άποψη διατροφής και μπορούν να προσφέρουν οφέλη για την υγεία στην πρόληψη και θεραπεία ορισμένων ασθενειών. Οι καλά σχεδιασμένες χορτοφαγικές δίαιτες είναι κατάλληλες για τα άτομα σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της εγκυμοσύνης, της γαλουχίας, της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας, καθώς και για τους αθλητές.»
Τέλος, σύμφωνα πάντα με την Αμερικανική Διαιτολογική Εταιρεία (Academy of Nutrition and Dietetics), οι χορτοφάγοι φαίνεται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα LDL χοληστερόλης, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και χαμηλότερους ρυθμούς υπέρτασης και διαβήτη τύπου 2 και τείνουν να έχουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος.
Η μόνη διατροφική ανάγκη που δεν καλύπτεται από τη χορτοφαγική διατροφή είναι η πρόσληψη Β12, την οποία ξεκινάμε σε συμπλήρωμα από έξι (6) μηνών ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ, χωρίς πειραματισμούς. Θα δούμε παρακάτω δοσολογίες και τρόπο χορήγησης. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως μετά τα δύο έτη όπου και χρησιμοποιούμε αλάτι, αυτό πρέπει να είναι ιωδιούχο.
Ύψιστης σημασίας είναι το γεγονός πως η χορτοφαγία είναι η μόνη ειρηνική διατροφή η οποία στηρίζεται στην αγάπη και την αλληλεγγύη για όλα τα έμβια όντα, ανθρώπινα και μη. Είναι σημαντικό να εμφυσήσουμε στα παιδιά μας τέτοιες αρχές ισότητας κι υπεράσπισης των αδυνάτων, καθώς και να καλλιεργήσουμε την έμφυτη ενσυναίσθησή τους. Τα ζώα, μη ανθρώπινα πρόσωπα, δεν είναι εδώ για εμάς, αλλά μαζί με εμάς!
Φαντάζομαι πως μετά από όλα αυτά μπορούμε να νιώθουμε σίγουροι για την επιλογή μας να αναθρέψουμε τα παιδιά μας χορτοφαγικά και, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (Αmerican Αcademy of Ρediatrics):
«οι παιδίατροι που εργάζονται με βίγκαν οικογένειες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι γονείς κατανοούν τις ειδικές διατροφικές ανάγκες των παιδιών σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια και τους βοηθούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες αυτές.»
Ο τρίτος και τελευταίος παράγοντας, μετά το «πότε» και το «με τι» είναι το «πώς».
ΠΩΣ καταφέρνουμε να φέρουμε εις πέρας αυτό το έργο; Εδώ οι γνώμες διίστανται και καθένας φροντιστής επιλέγει τι τον κάνει να νιώσει περισσότερο άνετα. Κάποιοι λοιπόν συστήνουν η σίτιση να γίνεται με αλεσμένα τρόφιμα, ζυγισμένα και με ωράριο και κάποιοι άλλοι ακολουθούν το Baby Led Weaning (BLW), το οποίο είναι πολλά περισσότερα από μη αλεσμένες τροφές, καθώς αφήνει το παιδί ελεύθερο να επιλέξει το πότε και το πόσο. Είναι, όμως περισσότερο από σαφές πως, ακόμα κι αν αρχίσει κάποιος με αλεσμένες τροφές, οφείλει να κάνει τη μετάβαση σε κομματιασμένη τροφή στην ηλικία των 7-8 μηνών περίπου. Μέχρι τότε το αντανακλαστικό του πνιγμού βρίσκεται μπροστά μπροστά στη γλώσσα, προστατεύοντας το βρέφος από το να πνιγεί, ενώ μετά τον 7-8 μήνα αρχίζει να μετακινείται προς τα πίσω. Επίσης, καθώς μεγαλώνουν τα μωρά, σιγά σιγά μαθαίνουν να βάζουν στο στόμα τους μπουκιές σωστού μεγέθους, να τις μασούν και να τις καταπίνουν χωρίς να προκαλείται αυτό το αντανακλαστικό, που μπορεί να φαίνεται τρομακτικό στην αρχή. Αυτό δε σημαίνει πάντως ότι το μωρό είναι απίθανο να πνιγεί.
Γι’ αυτό παίρνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα που μειώνουν τους σχετικούς κινδύνους:
• Αποφεύγουμε φαγητά που ενέχουν κίνδυνο πνιγμού.
• Επιβλέπουμε πάντα το παιδί την ώρα που τρώει.
• Το παιδί κάθεται στο ειδικό καρεκλάκι φαγητού με την πλάτη του σε όρθια θέση.
• Αποφεύγουμε να βάλουμε εμείς τη μπουκιά στο στόμα του παιδιού.
• Φροντίζουμε, ιδιαίτερα τους πρώτους δύο μήνες, τα φαγητά που προσφέρουμε να έχουν την κατάλληλη υφή και σχήμα. Περισσότερα θα βρείτε στο αντίστοιχο site και στην ομάδα που έχει δημιουργηθεί στο Facebook.
• Επιβλέπουμε πάντα το παιδί την ώρα που τρώει.
• Το παιδί κάθεται στο ειδικό καρεκλάκι φαγητού με την πλάτη του σε όρθια θέση.
• Αποφεύγουμε να βάλουμε εμείς τη μπουκιά στο στόμα του παιδιού.
• Φροντίζουμε, ιδιαίτερα τους πρώτους δύο μήνες, τα φαγητά που προσφέρουμε να έχουν την κατάλληλη υφή και σχήμα. Περισσότερα θα βρείτε στο αντίστοιχο site και στην ομάδα που έχει δημιουργηθεί στο Facebook.
Η αίσθηση της γεύσης πώς δημιουργείται και πώς η γνώση αυτή μας βοηθάει
- Η αίσθηση της γεύσης δημιουργείται και ωριμάζει σε ένα πρώιμο στάδιο, στις 8 εβδομάδες κύησης. Αρωματικές ουσίες στο αμνιακό υγρό ενεργοποιούν τους εμβρυϊκούς υποδοχείς γεύσης αμέσως μόλις το έμβρυο ξεκινά να καταπίνει (περίπου στη 12η εβδομάδα κύησης). Το έμβρυο καταπίνει 200-760 ml αμνιακού υγρού ημερησίως (ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης) και εκτίθεται σε ένα μεγάλο αριθμό γευστικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων σακχάρων (π.χ. γλυκόζη, φρουκτόζη), λιπαρών οξέων, αμινοξέων, πρωτεϊνών και αλάτων. Οι γεύσεις από τη δίαιτα της μητέρας περνούν στο αμνιακό υγρό. Με αυτό τον τρόπο, τα βρέφη εκτίθενται στα πολιτιστικά γευστικά μοτίβα πολύ πριν έρθουν σε άμεση επαφή με τα τρόφιμα αυτά κάθε αυτά. Αυτό σημαίνει ότι η διατροφή της μητέρα παίζει ρόλο στην προτίμηση της γεύσης που αναπτύσσει το παιδί της καθώς επηρεάζει τη σύνθεση του αμνιακού υγρού.
• Οι φυσικές γεύσεις από τα τρόφιμα (σκόρδο ή βανίλια) είναι ανιχνεύσιμες στο μητρικό γάλα 1-2 ώρες μετά την κατανάλωση άρα η γεύση του μητρικού γάλακτος μπορεί, επίσης, να επιδράσει στις μετέπειτα προτιμήσεις του νεογέννητου.
• Νέα τρόφιμα είναι πιο πιθανό να γίνουν αποδεκτά όταν συνδυαστούν με γνωστά τρόφιμα παρά εάν καταναλωθούν μόνα τους.
• Η νεοφοβία, η απόρριψη δηλαδή καινούριου τρόφιμου, δεν συμβαίνει συχνά στα μικρότερα βρέφη, αντιθέτως, σε βρέφη ηλικίας 18-24 μηνών η νεοφοβία είναι πολύ έντονη. Σε αυτή την ευαίσθητη φάση ακόμα και παιδιά που δεν ήταν επιλεκτικά ως προς το φαγητό αρχίζουν συχνά να απορρίπτουν νέα τρόφιμα και γεύσεις. Η νεοφοβία προστατεύει τα βρέφη αυτής της ηλικίας από το να φάνε κάποιο βλαβερό ή δηλητηριώδες τρόφιμο.
• Ένας βιολογικός μηχανισμός που καλείται ειδικός αισθητήριος κορεσμός, μας αποτρέπει από μια μονότονη δίαιτα. Παρόλο που τα παιδιά ήθελαν να τρώνε καθημερινά το αγαπημένο τους φαγητό, απαιτούν από τη μια μέρα στην άλλη κάτι καινούριο, και απορρίπτουν το μέχρι πρότινος αγαπημένο τους πιάτο. Βλέπουμε λοιπόν πόσο πολύπλοκο είναι το θέμα της γεύσης κι από πόσα πράγματα εξαρτάται! Από πείρα και προσωπική εμπειρία γνωρίζω πως κάθε αρχή είναι δύσκολη, και πως για κάποια παιδιά μπορεί να είναι και η συνέχεια δύσκολη οπότε σας προτείνω να δοκιμάσετε πολλές γεύσεις και συνδυασμούς τροφών, ή καθόλου συνδυασμούς, απλά ένα τρόφιμο τη φορά, να παίξετε με τα χρώματα και τις υφές, να δώσετε ξανά και ξανά το ίδιο τρόφιμο, να βάλετε τα παιδιά να συμμετέχουν στη διαδικασία επιλογής των πρώτων υλών και του μαγειρέματος, να τους εξηγήσετε τι ακριβώς τρώμε και πώς αυτό μας ωφελεί και να θυμάστε πως το φαγητό πρέπει να είναι μια ευχάριστη διαδικασία κι όχι μια τραυματική εμπειρία. Σε κάθε περίπτωση, σεβόμαστε το παιδί κι ο απώτερος σκοπός μας είναι να του δημιουργήσουμε σωστές διατροφικές συνήθειες που θα το ακολουθούν σε όλη τη ζωή του κι όχι να πιάσουμε τις καμπύλες του βιβλιαρίου.
Ακολουθεί το Β΄ Μέρος
Στο Facebook υπάρχει η καταπληκτική ομάδα των Χορτοφάγων Γονέων. Εκεί, μπορείτε να λάβετε αντικειμενική και πλήρως επιστημονική γνώση και βοήθεια για την ανατροφή των μικρών σας χορτοφάγων. Ίσως να υπάρχουν κι άλλες ομάδες, απλά εγώ προσωπικά από εκεί έλαβα την πρώτη μου ενημέρωση και ήρθα σε επαφή με τη χορτοφαγία μέσα από συζητήσεις, καθώς και μέσα από τα αρχεία της ομάδας.
ΠΗΓΕΣ:
https://
https://
http://www.who.int/
https://
http://www.who.int/
http://
http://
